![[Zes spelers om een tafel]](plaatjes/spelers2.jpg)
I wanna feel
I wanna try
—Live, Stage
Het vreemde aan rollenspellen is dat je ze kunt spelen zonder de regels te kennen, zonder er een cent aan uit te geven, en zelfs zonder enige ervaring te hebben met rollenspellen in het algemeen. Voorwaarde voor dit alles is wel dat je mensen kent die al een rollenspel spelen, maar dat is dan ook de beste manier om met deze hobby te beginnen.
Laten we, voordat we verder gaan, vooropstellen dat het goed mogelijk is dat rollenspellen je op het eerste gezicht toch niet zo aanstaan. Maar omdat je deze tekst zit te lezen, heb je er blijkbaar toch ergens interesse in. Probeer ze daarom toch eens, er is een grote kans dat je aangenaam verrast wordt—je kunt geen conclusies trekken over zaken waar je geen ervaring mee hebt, toch? Maar, nadat je een paar keer een rollenspel geprobeert hebt, kun je tot de ontdekking komen dat je ze dus toch niet zo interessant vindt. Dit is helemaal niet erg, maar vertel dit aan de andere spelers. Smoesjes verzinnen waarom je niet kunt
spelen is veel erger dan hen gewoon vertellen dat je geen zin hebt.
Met dat uit de weg, kunnen we zeggen dat de belangrijkste stappen als je eens wil kijken of een rollenspel wat voor je is, het vinden van spelers en het kiezen van een spel zijn.
Zoals al gezegd, is de simpelste manier om te beginnen met spelen (of het uitproberen van een spel) het meedoen met een bestaande groep spelers. Dit is niet altijd even makkelijk, zeker omdat rollenspellen in Nederland en Vlaanderen niet erg bekend zijn. In de grote steden zijn spellenwinkels te vinden, dus als je daar in de buurt woont is het een goed idee eens naar zo'n winkel te gaan (aan adressen is te komen door de Gouden Gids en/of het telefoonboek erbij te pakken) en proberen contact te leggen met andere spelers die daar komen. Ook kun je het personeel vragen of je een papiertje op mag hangen met je telefoonnummer en/of e-mailadres, zodat anderen weten dat jij op zoek bent naar een groep om mee te spelen.
Voor velen van ons is dit echter niet mogelijk—spellenwinkels zijn er gewoonweg niet bij iedereen in de buurt (hoewel er wel meer lijken te komen de laatste jaren). Wel worden er op meer plaatsen kaartspellen, zoals Magic: The Gathering, en ook de wargame Warhammer verkocht. Deze zijn aan rollenspellen verwant, en hebben vaak dezelfde thema's en achtergronden die in rollenspellen voorkomen. Je kunt dus in de winkel waar kaarten of Warhammer-modellen verkocht worden, de kopers hiervan aanspreken en vragen of ze ook rollenspellen spelen, en/of in de winkel een briefje ophangen dat je rollenspelers zoekt. Je weet maar nooit.
Meestal is het zo dat wanneer je één rollenspeler bij je in de buurt hebt gevonden, er veel meer blijken te zijn. Eén contact is dus vaak genoeg, omdat hij of zij je meestal aan een groep kan introduceren—en zo niet, dan kunnen jullie misschien met z'n tweeën op zoek naar meer spelers.
Als dit alles niet werkt, zijn er nog je vrienden. Probeer hen te interesseren voor een rollenspel; misschien vinden ze het wel leuk, en als ze er niets aan vinden hebben zowel zij als jij niks verloren.
Over het algemeen zul je uit moeten leggen wat een rollenspel is, want de meeste mensen weten dit helemaal niet. (Verwijs ze bijvoorbeeld naar deze site …) Geef liefst uitleg zonder in veel details te treden—ervaring heeft geleerd dat mensen vaak afgeschrokken worden als je hen te veel over een rollenspel vertelt, terwijl ze het misschien erg leuk zouden vinden als ze het spel echt geprobeerd zouden hebben. Vertel ze daarom genoeg om hun interesse te wekken over bijvoorbeeld de wereld waarin het spel zich afspeelt, welke avonturen ze in het spel kunnen beleven, enz. maar houd vooral de regels zoveel mogelijk buiten beschouwing.
Houd wel in gedachten dat er grote kans is dat maar een klein deel van je vrienden ook echt een keertje zal willen spelen. Als je tien mensen afgaat en je hebt twee spelers, ben je al goed bezig—verwacht geen al te groot enthousiasme, anders kom je waarschijnlijk bedrogen uit.
Om een rollenspel te spelen zijn minimaal twee spelers nodig: één om spelleider te zijn, en één of meer spelers.
(Het woord spelers
staat hier tussen aanhalingstekens omdat de spelleider natuurlijk ook een speler is, maar een iets andere rol vervult tijdens het spel.)
Een groep van zo'n vier tot zeven personen, inclusief de spelleider, werkt meestal het beste: met minder mensen zijn er vaak te weinig mogelijkheden tot interactie tussen de spelers, en is de tegenstand snel te moeilijk, maar met meer mensen wordt het al gauw te druk, in het bijzonder voor de spelleider. De groep kan beter klein zijn dan te groot, zeker als de spelleider weinig ervaring heeft—zolang de spelleider de avonturen er maar aan aanpast, kun je een rollenspel zelfs met een spelleider en maar één ander persoon spelen, hoewel het veel leuker is met een paar mensen meer.
Wanneer je een bestaande groep spelers hebt gevonden, is deze stap makkelijk: speel gewoon mee met het spel dat zij spelen. Als je het, na een paar keer spelen, toch niet zo leuk vindt, kun je er gewoon mee stoppen, en eventueel zelf een groep opzetten als je wel door wilt gaan met rollenspelen, maar niet met dat specifieke spel.
Heb je zelf echter een groep op moeten starten omdat je niemand kon vinden die ook rollenspellen speelt, dan zul je moeten beslissen welk spel jullie willen spelen. Vaak doe je dit al voor je een groep probeert samen te stellen, omdat je eerst een spel vindt dat je interesseert, en pas daarna op zoek gaat naar mensen die het ook (willen) spelen.
Binnen rollenspellen zijn er verschillende genres, net als in films en literatuur; het heeft geen zin een spel te kiezen in een genre dat je niet aanspreekt, want dan is er grote kans dat het spel je ook niet bevalt. Je kunt het spellenoverzicht op deze site gebruiken om een idee te krijgen van wat er zoal te koop is (hoewel het de vraag is of je ook alles wat daar besproken wordt, in een spellenwinkel zult kunnen vinden). Stap ook eens een spellenwinkel binnen en kijk wat rond. Vraag het personeel en eventueel ook andere klanten naar spellen die geschikt zijn voor een nieuwe speler in het genre waar je in geïnteresseerd bent; ze zullen je zeker kunnen helpen. Houd alleen wel in gedachten dat meningen verschillen: wat de één het perfecte spel vindt, is voor de ander iets om nooit aan te beginnen. Probeer daarom aan verschillende meningen te komen, en ga niet alleen af op die van één persoon.
Een alternatief voor de spellenwinkel is een spellenbeurs, waarvan er in Nederland jaarlijks een paar georganiseerd worden. Hierdoor kun je veel verschillende spellen uitproberen terwijl het je weinig of niets kost (afgezien van de reis naar de beurs, toegang, en/of een klein bedrag om aan een spel deel te nemen).
Het Spellenspektakel, elk jaar in oktober, is de grootste beurs in de Benelux, maar er zijn er meer. Een aanrader is zeker ook de Spielmesse, eveneens in oktober maar in Essen, Duitsland. Dit ligt in het Roergebied, dicht bij Nederland en België, en is de grootste spellenbeurs ter wereld (meer dan 100.000 bezoekers per jaar …). Het grootste deel van het aanbod hier bestaat uit familiespellen, maar het is echter ook een goede beurs voor rollenspelers.
In Engeland worden ook elk jaar een groot aantal beurzen georganiseerd, waar de nadruk vooral ligt op het spelen van spellen in plaats van op de handel (hoewel die er ook is). Wat zoeken op het Internet op bijvoorbeeld termen als rpg convention UK
en eventueel het huidige jaartal levert al snel resultaat op. Het nadeel met Britse beurzen is dat ze wat moeilijker bereikbaar zijn vanuit Nederland en België, maar met de boot of de trein kom je toch binnen een dag in bijna elk deel van Engeland. Om er specifiek voor een beurs naartoe te gaan is misschien niet zo'n goed idee, maar als je er toch bent voor bijvoorbeeld vakantie zou je het in je planning mee kunnen nemen.
Vergeet niet dat rollenspellen samen gespeeld worden, dus als groep zullen jullie uit moeten komen bij een genre en spel dat alle spelers aanspreekt, en niet iets waar sommigen zich wel en anderen zich niet in kunnen vinden. Als je al een groep gevormd hebt maar nog geen spel hebt om te spelen, is de beste optie om de keuze van het spel met z'n allen door te spreken. Dit is belangrijk, want je zult een spel willen vinden wat iedereen in de groep interessant vindt, en waarin ze willen spelen. Zo niet, dan zul je al gauw hebben dat een deel van de groep afhaakt omdat ze het spel niet leuk vinden—het spelen op zich bevalt hen vaak wel, maar het eigenlijke spel dat gespeeld wordt niet.
Naast het genre is het aan te raden een spel te kiezen waarvan de regels gemakkelijk te leren zijn. Sommige spellen hebben erg ingewikkelde regels die voor beginners moeilijk te doorgronden zijn, wat het spelplezier geen goed doet. Koop daarom een spel met simpele regels (vraag hiernaar in de winkel) zodat je niet gefrustreerd raakt wanneer je het voor het eerst gaat spelen.
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, en zo een eventuele latere schok te voorkomen: het gemiddelde rollenspel heeft héél veel regels—als je gewend bent aan familie- of bordspellen, dan kan de dikte van het regelboek voor een rollenspel wel wat intimiderend zijn. Het is echter zo dat je ze niet allemaal hoeft te kennen, laat staan uit je hoofd moet weten. Als je niet de spelleider zult zijn, hoef je zelfs de regels in principe helemaal niet te leren voordat je gaat spelen: je zult de dingen die voor je karakter van toepassing zijn, snel genoeg tegenkomen en dan vanzelf leren. (Maar als je als groep met een spel begint dat niemand kent, is het misschien toch een goed idee om de regels in elk geval een beetje te leren, ook al ben je niet de spelleider—hierdoor zal het spel soepeler lopen waardoor het voor iedereen leuker is.)
Ben je wel de spelleider, dan zul je door moeten bijten en in elk geval de belangrijkste regels moeten leren voor de eerste spelsessie. In de meeste gevallen betekent dit: de regels voor het maken van karakters, voor gevechten, en eventueel voor magie en/of religie (als die bestaan en/of belangrijk zijn in het spel). Aan de meeste spellen zitten er nog meer kanten, maar die hoef je meestal niet onmiddelijk te leren. Begin met de karakters en gevechten, want die regels heb je het eerst of het vaakst nodig. Kijk dan naar het soort karakters dat gemaakt is door de spelers: hebben die speciale regels, dan zul je die ook door moeten nemen. Met regels voor soorten karakters die niet gespeeld worden, zul je voorlopig weinig of niets te maken hebben, en die hoef je dus ook nog niet te kennen.
![[Kaft van Cyberpunk 2020 regelboek]](plaatjes/cp2020_small.png)
In het spel Cyberpunk 2020, dat zich in de nabije toekomst afspeelt, zijn de regels grofweg in zes categorieën te delen: voor het maken van karakters, voor het uitvoeren van taken, voor gevechten, voor het inbreken in computersystemen, voor het genezen van wonden, en voor het gebruik van drugs.
Natuurlijk zullen de regels voor het maken van karakters belangrijk zijn aan het begin, dus die neem je het beste als eerste door. Er zullen dingen in staan die je nog niet snapt, maar dat valt vanzelf op z'n plaats als je de andere regels doorneemt en de karakter-regels nog eens opnieuw leest.
Omdat iedereen dingen wil kunnen doen, heb je ook de regels voor taakuitvoering nodig—anders weet je niet wat te doen wanneer een karakter een auto probeert te stelen of indruk wil maken op een bedrijfsfeestje.
De wereld van Cyberpunk 2020 is erg gewelddadig, dus karakters zullen vaak in (vuur)gevechten verzeild raken, waardoor je ook de gevechtsregels alvast zult moeten leren.
De computerregels daarentegen heb je alleen nodig als één van de spelers een netrunner (hacker) wilt spelen. Is er niemand die zo'n karakter maakt, dan kun je het hele hoofdstuk over computerinbraken en aanverwante dingen in één klap overslaan. Denk je dat de eerder genoemde regels al wel genoeg voor je zijn, dan kun je de spelers ook afraden om in het begin netrunners te maken, en hen vragen daarmee te wachten tot jullie de overige regels wat beter onder de knie hebben.
Hetzelfde gaat op voor de drugsregels: als niemand van plan is z'n karakter drugs te laten gebruiken, heb je de regels helemaal niet nodig, en hoef je jezelf er nog niet mee te vermoeien.
Dan blijven de regels voor genezing over, en hoewel deze vaak van pas zullen komen, zul je ze nog niet gelíjk nodig hebben (hopen we dan maar …). Je kunt ze dus voorlopig ook nog overslaan, hoewel het wel aan te raden is ze op z'n minst even kort door te kijken (al lees je alleen de koppen maar) zodat je in elk geval weet wat er in het betreffende hoofdstuk te vinden is. De details kun je dan laten tot wanneer ze nodig zijn.
Als je nog niet weet of een spel je wel zal bevallen, is het zaak niet te veel te kopen. Voor de meeste spellen zijn verschillende aanvullingen te koop, maar je hebt in de meeste gevallen alleen de basisregels nodig, hoewel bij sommige spellen meer dan één boek vereist is om alle benodigde informatie te hebben. Zeker als je niet de spelleider zal zijn, heb je aan het basisboek genoeg. De prijs verschilt per spel, maar reken erop dat je hiervoor je al gauw zo'n €30 tot €50 kwijt bent. Dit is misschien een wat hoog bedrag, maar je kunt van dit boek jarenlang spelplezier hebben.
Van sommige spellen zijn ook vereenvoudigde spelregels te vinden op het Internet. Niet alle uitgevers doen dit, maar sommige zetten zulke regels op hun websites zodat potentiële spelers het spel kunnen proberen (en hopelijk daarna natuurlijk de volledige regels kopen).
Als (aspirant-)spelleider kun je het beste ook een boekje met een avontuur voor het spel kopen (soms staat er in het regelboek een avontuur dat speciaal voor beginners bedoeld is; in dat geval hoef je geen extra uitgaven te doen). Hierin vind je een kant-en-klaar verhaal dat je als spelleider door kunt lezen, zodat je zonder veel kennis van de wereld toch een scenario
hebt wat de karakters van de overige spelers kunnen spelen. De andere spelers moeten het avontuur niet van te voren lezen, ander weten ze wat er gaat gebeuren en is de lol er voor iedereen af! Dit geldt natuurlijk ook andersom: als je niet de spelleider bent, maar je leest alvast een avontuur waarvan je weet dat de spelleider het wil gebruiken, dan zul je er ook weinig plezier aan beleven omdat alle spanning weg is.
Wanneer je na een aantal keer spelen vindt dat een spel je bevalt, kun je altijd nog uitbreidingen en aanvullingen kopen om het spel verder uit te werken. Als je echter niet de spelleider bent, is het een goed idee aan hem of haar te vragen welke boeken je niet moet kopen omdat de inhoud ervan niet geschikt is voor de overige spelers (zoals bij de eerder genoemde avonturen).
Om een rollenspel te spelen heb je verder niet echt veel spullen nodig. Het hangt er ook alweer van af of je met een bestaande groep meespeelt, of zelf een nieuwe groep bij elkaar gebracht hebt.
De groep heeft alle benodigdheden waarschijnlijk al, dus zeker de eerste keer hoef je niets mee te nemen behalve een potlood en gum—de rest kun je lenen van de andere spelers. Je merkt vanzelf wel wat je de volgende keer nodig zult hebben of mee kunt nemen.
Vergeet ook niet iets te eten en vooral te drinken mee te brengen. Een fles limonade is nooit weg (cola is een aanrader als je 's avonds speelt), want je zult veel praten tijdens het spel, dus af en toe wat kunnen drinken is bijna noodzaak. Een zak chips, een pak koekjes, een zakje snoep, of iets dergelijks zijn zeker ook niet verkeerd, want een hele avond spelen op een lege maag is ook geen pretje.
![[Twee spelers]](plaatjes/spelers1.jpg)
Je moet ook een karakter (personage) maken, maar het beste doe je dit vóór de dag waarop gespeeld gaat worden, omdat het redelijk lang kan duren als je dit nog nooit gedaan hebt. Maak een afspraak met de spelleider om een paar dagen van te voren een karakter te maken, of laat hem of haar dit voor je doen. Hoe je precies een karakter maakt hangt helemaal af van de spelregels voor het rollenspel dat je gaat spelen, dus details kunnen hier moeilijk gegeven worden, maar er is wel een apart hoofdstuk over dat algemene ideeën geeft.
Het voordeel van het zelf maken is dat je karakter wordt zoals jij het wilt hebben, maar het kost wel meer tijd. Daar tegenover staat dat als de spelleider het voor je maakt, je een karakter hebt dat waarschijnlijk beter in de bestaande groep past, maar misschien niet helemaal is wat je in gedachten had.
Mocht je na een paar keer spelen niet tevreden zijn met je karakter, dan maak je gewoon een nieuw. Daarin kun je je ervaringen van de voorgaande spelsessies verwerken, en omdat je ondertussen het spel wat beter zult kennen, is het makkelijker een karakter te maken dat goed in de groep of de spelwereld past.
Het zal voornamelijk aan de spelleider zijn om de belangrijkste benodigdheden bij elkaar te zoeken, maar dit betekent niet dat de andere spelers het alleen aan hem of haar over kunnen laten—rollenspellen speel je tenslotte samen.
Je moet natuurlijk een plaats hebben om te spelen. Het beste is een woonkamer of keuken met een eettafel en bijbehorende stoelen. Daarop is genoeg plaats om boeken, character sheets, dobbelstenen, enzovoort kwijt te kunnen, en er is ook genoeg ruimte voor de spelers om te kunnen zitten. Een slaapkamer is ook een mogelijkheid, maar zorg voor voldoende stoelen voor iedereen. Bij gebrek aan beter kan de vloer dienen als tafelblad
, maar dit werkt niet zo prettig als een echte tafel.
Speel niet in een kamer waar andere mensen ook iets willen doen, zoals bijvoorbeeld in een woonkamer of gemeenschapsruimte waar iemand TV zit te kijken. Het gepraat van de spelers zorgt al snel voor irritatie bij de niet-spelers, en de andere mensen leiden de spelers vaak af van het spel. Zet om dezelfde reden ook geen TV of computerspelletjes aan—maar als je het volume niet te hoog zet is achtergrondmuziek van radio, CD, enz. veel minder storend. Het kan, als je de goede muziek kiest, zelfs aan het spel bijdragen.
Sommige groepen spelen altijd bij dezelfde persoon thuis (meestal degene die de beste plaats ervoor heeft), terwijl in andere de speelplaats rouleert tussen de spelers. Als je eenmaal een vaste groep hebt is het handig om van te voren afspraken te maken over bij wie er volgende keer gespeeld gaat worden, als dit wel eens wisselt, zodat er niet elke keer op het laatste moment nog heen en weer gebeld moet worden. Als (bijna) iedereen toegang tot het Internet heeft, kan het opzetten van een mailing list uitkomst bieden. Bijvoorbeeld bij Yahoo! Groups kun je dit soort groepen makkelijk aanmaken.
Het regelboek voor het spel zal aangeven welke soorten dobbelstenen nodig zijn om te spelen. Koop er van elk benodigd type een paar, zodat je er zeker niet te weinig hebt (veel spellen geven ook aan met hoeveel dobbelstenen je wel uit zal komen). Na een paar keer spelen merk je vanzelf wel of je er genoeg hebt of niet. Veelzijdige dobbelstenen zijn misschien wat duurder dan zeskantige, maar ze vormen een eenmalige investering waar je jarenlang gebruik van kunt maken. Omdat dobbelstenen nogal fundamenteel zijn voor de meeste rollenspellen, is er een apart hoofdstukje over.
![[Potloden, gum en puntenslijper]](plaatjes/potloden.jpg)
Zorg ook voor een paar potloden en gummen, liefst één per speler, of laat de spelers deze zelf meebrengen. Denk ook aan een puntenslijper zodat niemand met stompe potloden zit waarmee bijna niet tussen de smalle regeltjes van een character sheet te schrijven valt. Een schrijfblok of iets dergelijks komt ook van pas om aantekeningen te maken en plattegrondjes te tekenen. Neem er één met ruitjes van een halve centimeter zodat plattegronden makkelijk op schaal te maken zijn. Alles bij elkaar kost dit maar een paar euro, dus daarvoor hoef je het niet zonder te doen.
Nog een optie is om een klein white board en de bijbehorende stiften te kopen, waardoor dingen als plattegronden snel en makkelijk te tekenen en weer uit te wissen zijn. Nadeel van deze methode is wel dat je moeilijk terug kunt gaan naar iets dat alweer gewist is, iets wat je met de velletjes van een schrijfblok wel kunt.
Alle spelers, behalve the spelleider, hebben een karakter nodig. Hoe deze gemaakt worden staat in het regelboek voor het spel dat je gaat spelen, dus pak dat erbij. Vaak staan achterin datzelfde boek character sheets die je kunt kopiëren; verder bieden tegenwoordig de meeste spellenuitgevers ook op hun websites sheets aan die je kunt downloaden, meestal als PDF-bestanden. Deze kun je uitprinten zo vaak je ze nodig hebt. Als tip: heb je toegang tot een laserprinter, gebruik die dan—de inkt van veel inktjetprinters is wateroplosbaar, dus als iemand daar drinken op morst (en dat gaat een keer gebeuren) loopt het door.
Wat het aantal betreft, je hebt er zeker één voor elke speler nodig, plus een paar reserve (die zijn voor het geval er een karakter doodgaat, als iemand besluit een ander karakter te willen, als een nieuwe speler onverwacht bij de groep komt, enz.).
Nodig dan de spelers uit voor het maken van de karakters. Je kunt dit met z'n allen tegelijk doen of apart, net wat het beste uitkomt, maar met de hele groep is meestal beter omdat hierdoor de karakters bijna automatisch meer op elkaar afgestemd worden. Wanneer iedereen apart de karakters maakt is het vaker een groep eenlingen dan wanneer ze samen gemaakt worden. Reken erop dat het maken van karakters een aantal uur in beslag gaat nemen, zeker als je het nog nooit gedaan hebt, dus het is misschien een goed idee om er een hele middag of avond voor uit te trekken.
Zoals boven ook al opgemerkt is, is wat te eten en drinken nooit weg. Laat zeker dit niet alleen aan de spelleider over—hij of zij heeft al genoeg aan het hoofd. Als elke speler wat meeneemt is er genoeg voor de sessie.
Het lijkt heel wat, maar het zijn allemaal maar kleine dingetjes; het enige dat echt tijd kost is het maken van de karakters. Zodra dat gedaan is, kun je gaan spelen!
Rest ons eigenlijk alleen nog te vermelden dat een rollenspel veel tijd in beslag kan nemen: als je denkt dat je het even in een verloren uurtje speelt, zoals je bijvoorbeeld met een kaartspel kunt, dan kom je al snel bedrogen uit. Je moet echt rekenen op een hele middag of avond, en aan het eind is er grote kans dat je ontdekt dat het avontuur nog niet eens half uitgespeeld is (en dus ga je de volgende keer daar verder).
Hoe lang je kunt spelen hangt natuurlijk af van je situatie: als je de volgende dag niets te doen hebt kun je tot halfverwege de nacht doorspelen als je wilt, maar moet je de volgende dag naar school of naar je werk, dan kun je beter op tijd stoppen. Op vrijdag- of zaterdagmiddag of -avond spelen werkt voor veel mensen het beste, omdat bijna iedereen de volgende dag toch niet vroeg uit bed hoeft.