Rollenspeljargon

Here it is, sire. A very cornerstone of English scholarship. This book contains every word in our beloved language.

—Dr. Johnson in de aflevering Ink and Incapability van Blackadder the Third

Zoals alle hobbies hebben rollenspelen een heel eigen vocabulaire, die voor buitenstaanders en nieuwkomers soms moeilijk te begrijpen is. Hier daarom een lijst van veelvoorkomende termen—door de begrippen in de lijst te leren klink je als snel als een doorgewinterde rollenspeler …

A

Actie
z.nw. Een handeling die een karakter verricht tijdens een beurt in het spel. Meestal zijn acties eenvoudige dingen die hooguit een paar seconden kosten, zoals schieten met een wapen, iemand een klap geven, een schakelaar omgooien, een toverspreuk uitspreken, enz.

Marc, jij bent aan de beurt. Wat is je actie?

Avontuur
(Engels: Adventure)
z.nw. Een verhaal of scenario voor een rollenspel, waar de karakters de hoofdrollen in spelen. Het woord slaat zowel op de eigenlijke verhalen als op boeken waarin voorgeschreven verhalen staan die gespeeld kunnen worden. Omdat de beslissingen van de spelers bepalen wat er uiteindelijk gebeurt, geeft een geschreven avontuur voornamelijk de mógelijke gebeurtenissen in plaats van de dingen die zùllen gebeuren.
De spelleider verzint avonturen zelf, of koopt een boek waar ze in staan. De overige spelers moeten van te voren niet weten wat er in het avontuur gaat gebeuren, omdat ze daar tijdens het spel vanzelf achter komen.

In het vorige avontuur dat we speelden, moesten we zien te voorkomen dat twee maffia-families met elkaar in oorlog raakten.

B

Beurt
(Engels: Turn of Round)
z.nw. Een korte, vaststaande tijdsduur die meestal alleen in gevechten gebruikt wordt om de volgorde van de acties te reguleren. Binnen een beurt mogen alle karakters meestal één of meer acties ondernemen, vaak afhankelijk van hun initiatief. Als iedereen geweest is, begint de volgende beurt.
Een beurt geeft meestal een tijd weer van een seconde tot een paar tientallen seconden of zelfs minuten (afhankelijk van het spel in kwestie), maar kost veel langer om uit te spelen.

Je kunt je spreukenboek wel uit je rugzak pakken, maar dat kost je een hele beurt.

Bodyshoppen
ww. Onderzoeken van gedode tegenstanders op waardevolle of nuttige bezittingen (m.a.w.: lijken plunderen).

Ik ga maar eens bodyshoppen bij de orks die we net gedood hebben.

C

Campagne
(Engels: Campaign)
z.nw. Een serie avonturen waarin dezelfde karakters spelen. De meeste campagnes zijn opgebouwd rond een centraal thema en bouwen naar een uiteindelijke conclusie toe. De avonturen in zo'n campagne houden dus ook met elkaar verband, al is het alleen maar omdat dezelfde karakters erin voorkomen.

In de campagne die ik voor m'n groep verzonnen heb, komen de spelers er in de eerste paar avonturen achter dat iemand de koning van de troon probeert te stoten, in de volgende vinden ze uit wie het is en wat voor leger hij tot z'n beschikking heeft, en in het laatste proberen ze hem te stoppen.

Character (Record) Sheet
z.nw. Een formulier waarop je de gegevens van je karakter bijhoudt. Het heeft ruimte voor je vaardigheden, uitrusting, speciale mogelijkheden, en andere dingen die je over je karakter moet weten om te kunnen spelen.
Vul een character sheet altijd met potlood in. Tijdens het spel moet je vaak dingen veranderen, en dat gaat moeilijk als je met pen geschreven hebt.
Bijna elk spel heeft achterin het regelboek een blanco character sheet, dat je kunt kopieëren en invullen, en voor sommige worden ook setjes met blanco character sheets verkocht.

Kruis nou eens op je character sheet aan welke uitrusting je meeneemt op de missie!

CP
z.nw. Afkorting voor copper piece, koperstuk. In veel fantasy-spellen is dit een normale munteenheid voor erg kleine bedragen; tien koperstukken zijn meestal gelijk aan één zilverstuk (SP).

De herbergier rekent je 5 CP voor een pul bier.

D

D
z.nw. Afkorting voor dobbelsteen.
De letter D wordt gevolgd door een getal dat het aantal zijden van de dobbelsteen aangeeft. Als er ook een getal voor staat, is dat het aantal dobbelstenen dat gegooid moet worden. Bijvoorbeeld, 3D6 betekent drie zeskantige dobbelstenen. In bijna elk spel tel je de worpen op: gooi je 3, 4, en 6, dan heb je 3 + 4 + 6 = 13 gegooid.

Gooi eens een D10 …

Difficulty
z.nw. Een getal dat aangeeft wat je minstens moet gooien met de dobbelstenen om te slagen in een actie die je uit probeert te voeren. In veel spellen moet je boven deze difficulty gooien, maar in sommige is het juist de bedoeling eronder te gooien; de regels van het spel maken dit wel duidelijk.
Verschillende spellen gebruiken verschillende namen, zoals bijvoorbeeld target number, to-hit number, of required roll, maar het komt allemaal op hetzelfde neer.

De difficulty om de muur te beklimmen is 8.

Dobbelsteen
(Engels: Die, Dice)
z.nw. In veel rollenspellen worden niet alleen de vertrouwde zeskantige dobbelsteen gebruikt (zoals die van Mens Erger Je Niet, Ganzenbord en andere familiespellen), maar ook stenen met vier, acht, tien, twaalf, of twintig kanten. Het aparte hoofdstuk over dobbelstenen heeft meer informatie.
In de boeken voor een spel wordt altijd uitgelegd welke dobbelstenen nodig zijn. Zeskantige kun je kopen in elke goede speelgoedzaak, voor de overige kun je bij een spellenwinkel terecht; reken op een prijs van zo'n €0,50 per stuk voor gewone, tot €1,00 of meer als je dobbelstenen wilt die er bijzonder uitzien—met spikkels, meerkleurig, lichtgevend, halfdoorzichtig, 30- of 100-zijdige, enz.

Welk soort dobbelsteen moet ik gooien?

Dungeon
z.nw. Engels voor kerker. Een (meestal ondergronds) gangenstelsel in een fantasy-spel, waarin monsters, vallen en schatten wachten tot de PC's ze respectievelijk doodmaken, af laten gaan, en meenemen.

We gaan de dungeon in, de dwerg voorop en de elf als nummer twee.

Dungeon Bash
z.nw. Een avontuur dat zich grotendeels afspeelt in een dungeon, en waarbij het voornaamste doel van het avontuur is om de gangen te verkennen, alle monsters erin dood te maken en alle schatten erin te roven.
Een dungeon bash hoeft niet altijd onder de grond te zijn—een ruimtestation, kantoorgebouw of zelfs computersysteem kan net zo goed de functie van een dungeon hebben in dit soort avontuur.

Al Pauls avonturen draaien vroeger of later op een dungeon bash uit.

Dungeon Master (DM)
z.nw. Andere naam voor gamemaster of spelleider, die stamt uit Dungeons & Dragons (en vroeger gold als handelsmerk van de originele uitgever van dat spel, TSR, Inc.).

Spelers die het hebben over de Dungeon Master hebben vaak alleen maar D&D gespeeld.

E

Encounter
z.nw. Engels voor ontmoeting. In rollenspellen wordt deze term voornamelijk gebruikt om een kort stukje uit het avontuur aan te geven, vaak een stukje dat er eigenlijk weinig of niets mee te maken heeft, en dat de karakters tegenkomen op hun reizen door de spelwereld. In veel spellen gooit de spelleider op een tabel om te bepalen waaruit de encounter bestaat: ronddolende monsters, een verlaten kasteel, enz.
In iets ruimere zin wordt de term ook gebruikt om te verwijzen naar de verschillende scènes van een avontuur, die wel door de spelleider van te voren uitgedacht zijn.

We zitten ons te vervelen, gooi eens voor een encounter dan kunnen we wat hakken!

G

Gamemaster (GM)
z.nw. Engelse naam voor de spelleider. Wordt vaak afgekort tot GM en in sommige spellen wordt een andere term gebruikt, zoals Dungeon Master, referee, storyteller, host, of iets dergelijks, maar het komt allemaal op hetzelfde neer.

Wie is de gamemaster vanavond?

Gamemaster Screen (GM Screen)
z.nw. Engels voor spelleiderscherm, een kartonnen scherm dat de spelleider kan gebruiken om uit het zicht van de andere spelers dobbelstenen te gooien, notities te maken, enz. Op de achterkant staan vaak tabellen die voor de spelleider handig zijn; de voorkant heeft meestal een tekening voor de spelers om naar te kijken, en soms nog wat meer tabellen.
Deze schermen worden voor de meeste spellen verkocht, vaak als onderdeel van een zogenaamde gamemaster's kit waar nog wat meer materiaal (soms handig, soms niet) in zit.

Zit niet achter m'n GM screen te kijken!

Gem
z.nw. Engels voor edelsteen, vaak te vinden in schatten in fantasy-spellen.

Achterin de grot vind je een kistje met drie groene gems erin.

GM'en
ww. Het zijn van de spelleider (van het Engelse to gamemaster).

Anna GM't volgende week.

GP
z.nw. Afkorting voor gold piece, goudstuk. In veel fantasy-spellen is dit de normale munteenheid voor de bedragen waar de karakters mee rekenen. Een goudstuk is meestal verdeeld is in tien zilverstukken (SP).

Hoeveel GP kost een tweehandig zwaard?

H

Hack 'n' Slash
b.nw. Avonturen waarin de actie voornamelijk bestaat uit het vechten met (en doden van) tegenstanders.

Ik heb geen bezwaar tegen een hack 'n' slash avontuur op z'n tijd, maar als we dat elke week doen raakt het behoorlijk afgezaagd.

Hakken
ww. Vechten, vooral in spellen waar meestal met zwaarden, bijlen, en andere handwapens gevochten wordt.

We gaan monsters hakken.

Huisregels
(Engels: House Rules)
z.nw. Aanvullende regels voor een rollenspel die door de spelers zelf gemaakt worden. Over het algemeen worden huisregels gebruikt in situaties waar de normale spelregels (volgens de spelers) niet toereikend zijn of te wensen over laten.

Ik denk dat we een huisregel nodig hebben voor hoeveel iemand kan tillen.

I

Initiatief
(Engels: Initiative)
z.nw. Wanneer een karakter iets mag doen tijdens een (gevechts)beurt in een rollenspel. Wordt meestal als een getal uitgedrukt, en in veel spellen moeten alle karakters elke beurt gooien om hun initiatief te bepalen. In sommige spellen wordt van het hoogst gegooide initiatief afgeteld, in andere begint men bij 1 en telt op; wanneer het initiatiefgetal van een karakter langskomt, mag hij of zij een actie ondernemen.

Okee, de volgende ronde begint. Gooi allemaal maar voor initiatief …

In Karakter
(Engels: In Character, IC)
b.nw. Dingen zeggen (en eventueel doen) zoals het karakter dat gespeeld wordt ze zegt (of doet).
Vgl. uit karakter.

Zei je dat in karakter, of was het een opmerking buiten het spel om?

K

Karakter
(Engels: Character)
z.nw. Een personage dat in een rollenspel gespeeld wordt, vergelijkbaar met de personages in een boek of film. Deze karakters worden ook vaak aangeduid als PC's en NPC's, afhankelijk van of ze door één van de gewone spelers of door de spelleider gespeeld worden.

Natuurlijk zal m'n karakter daarop ingaan. Zo'n kans kan ze toch niet laten liggen?

Karakterkennis
z.nw. De kennis die een karakter heeft—in tegenstelling tot de dingen die de speler weet. Vaak weet het karakter minder dan de speler (omdat de speler meer over de wereld gelezen heeft dan het karakter), maar onder sommige omstandigheden is de karakterkennis groter dan de spelerkennis (bijvoorbeeld als het karakter computerhacker is, en de speler net weet hoe je een computer aanzet).
Het onderscheid tussen karakterkennis en spelerkennis is voor veel spelers erg belangrijk.

Hé, dat is geen karakterkennis! Jouw karakter zag helemaal niet dat ik die ring in m'n broekzak stopte!

L

LARP
z.nw. Afkorting voor Live-Action Role-Playing (Game), een variant van rollenspellen waarbij de spelers zich verkleden als hun karakters en de avonturen echt uitspelen. Omdat strenge regels gelden voor gevechten (je mag alleen rubberen wapens gebruiken, elkaar alleen op de benen slaan, e.d.) is het niet zo gevaarlijk als het misschien lijkt op het eerste gezicht.
(De spelers van een LARP heten LARPers.)

Was jij bij die fantasy-LARP vorige week?

LARPen
ww. Werkwoordsvorm van LARP.

Zaterdag ga ik LARPen.

Level
z.nw. Engels voor niveau. Een maat voor de ervaring die een karakter opgebouwd heeft, en daardoor hoe sterk hij of zij globaal is. Veel spellen gebruiken dit concept niet.

Nog 250 XP, dan zit ik op vierde level.

Levellen
ww. Een level omhoog gaan met een karakter.
LRP
z.nw. Afkorting voor Live Role-Playing (Game), een ander woord voor LARP.

LRP's zijn niks voor mij.

M

Min-Maxer
z.nw. Een speler die de waarden van zijn of haar karakter zo uitdoktert, dat de onbelangrijke waarden zo laag mogelijk (min) zijn zodat er punten overblijven om de andere hoog (max) te krijgen. Meestal zijn waarden als kracht en uithoudingsvermogen hoog, terwijl zaken als charisma zo laag mogelijk gehouden worden.

Danny is een echte min-maxer.

Modifier
z.nw. Een waarde die bij een dobbelsteenworp of difficulty opgeteld of ervan afgetrokken wordt. Bijvoorbeeld, 2D8+3 betekent dat je 3 optelt bij het totaal van een worp met twee, acht-zijdige dobbelstenen.

Vanwege het donker heb je een +4 modifier op je target number.

Module
z.nw. Andere naam voor een avontuur, vooral door Amerikanen gebruikt.

Deze module is geschreven door Gary Gygax zelf.

Monster
z.nw. Niet-menselijke tegenstanders in (meestal) fantasy-spellen. Vaak komen monsters alleen in avonturen voor zodat de karakters ze dood te kunnen maken. (Het zgn. monsters hakken.)

Dit monster is veel te sterk voor ons!

Monty Haul
b.nw. Een naam voor avonturen en campagnes waarin de karakters verschrikkelijk veel geld verdienen en/of schatten vinden, en daardoor vaak erg krachtig worden—zeker als het nog geen krachtige karakters zijn die al deze dingen vinden.
De naam verwijst naar Monty Hall (de twee worden op bijna dezelfde manier uitgesproken), de presentator van een spelshow op de Amerikaanse televisie in de jaren '60, '70 en '90. Meer uitleg is hier te vinden.

We hadden op den duur zoveel magische uitrusting dat het gewoon een Monty Haul-campagne geworden was.

Munchkin
z.nw. Een speler die overdreven machtige of krachtige karakters speelt, vaak in de overtuiging dat rollenspellen niet leuk zijn met zwakke (lees: normale) karakters. Munchkins houden zich meestal niet aan de regels van het spel.

N

NPC
z.nw. Afkorting voor Non-Player Character, d.w.z. een karakter dat door de spelleider wordt gespeeld en niet door de andere spelers. Niet dat de spelleider geen speler is, natuurlijk …
vgl. PC.

De NPC komt op jullie af en trekt z'n pistool.

P

PC
z.nw. Afkorting voor Player Character, een karakter dat gespeeld wordt door een speler die niet de spelleider is.
vgl. NPC.

Bij gelijk initiatief gaat een PC voor de NPC's.

Powergamer
z.nw. Een speler die karakters maakt die (te) krachtig zijn voor de avonturen waarin ze gespeeld worden.

R

Roleplayer
(Nederlands: Rollenspeler)
z.nw. Iemand die een rollenspel speelt. Soms afgekort tot RP-er of RPG-er.
In nauwere zin: een speler die vooral probeert goed in karakter te blijven.
Rollen
ww. Het gooien van één of meer dobbelstenen (vernederlandste vorm van het Engelse to roll, gooien).

Ik heb 5 gerold.

Rollenspel
(Engels: Roleplaying Game)
z.nw. Een spel waarin iedere speler één personage (of karakter) speelt en zich inleeft in dat personage terwijl hij of zij avonturen beleeft.
Rollplayer
z.nw. Een speler die meer geïnteresseerd is in zo hoog mogelijke stats te hebben, dan in het echt spelen van een karakter.
RPG
z.nw. Afkorting voor Role-Playing Game, Engels voor rollenspel.

Welke RPG's heb jij gespeeld?

S

Sessie
(Engels: Session)
z.nw. De tijd waarin je een (stuk van een) avontuur speelt. Een sessie duurt meestal een middag of een avond, vanaf het tijdstip dat de spelers bij elkaar komen, tot dat waarop ze weer naar huis gaan.

Stefanie was er de vorige sessie niet bij, dus wie kan haar even vertellen wat er toen allemaal gebeurd is?

Sourcebook
z.nw. Een boek met achtergrondinformatie over de wereld waarin het spel zich afspeelt. Voor sommige spellen worden de sourcebooks geschreven alsof ze in de spelwereld echt bestaan, voor andere spellen richten de sourcebooks zich tot de speler.

Wie heeft er zin in een campagne in Londen? Ik heb er net het sourcebook over gekocht.

SP
z.nw. Afkorting voor silver piece, zilverstuk. In veel fantasy-spellen is dit een normale munteenheid voor kleine bedragen, die meestal verdeeld is in 10 koperstukken (CP); tien zilverstukken zijn meestal gelijk aan één goudstuk (GP).

Een brood kost 2 SP.

Spelerkennis
z.nw. De dingen die een speler weet over de spelwereld. Ervaren spelers hebben meestal veel meer kennis hiervan dan hun karakters hebben (zie karakterkennis), maar vragen zich vaak af Zou m'n karakter dit ook weten? en handelen naar het antwoord daarop.

M'n karakter weet niks van die ontmoeting af—dat is spelerkennis die ik dan zou gebruiken.

Spelleider
z.nw. De speler die de avonturen voor de spelersgroep bedenkt, de regels van het spel toepast waar dat nodig is, als scheidsrechter optreedt, de NPC's speelt, en kort gezegd de wereld neerzet voor de andere spelers.
In het Engels wordt de spelleider meestal gamemaster genoemd.

Onze spelleider weet erg veel over de wereld van het spel.

Spelwereld
z.nw. De wereld waarin het spel zich afspeelt, en dus waarin de karakters zich bevinden en avonturen beleven.

In de echte wereld werkt het misschien niet zo, maar in de spelwereld is het wel mogelijk.

Stats
z.nw. Afkorting voor statistics (letterlijk: statistieken), en gebruikt als een algemene term voor alle waardes en punten die een karakter heeft in een rollenspel.

Ik heb erg slecht gegooid voor m'n stats, mag ik het opnieuw doen?

Storyteller
z.nw. 1) Andere naam voor de spelleider, gebruikt in spellen die zich afspelen in de World of Darkness-setting van White Wolf Publishing. 2) Het regelsysteem dat gebruikt wordt voor de World of Darkness-spellen.

Is het goed dat ik volgende keer storyteller ben? Ik heb een goed idee voor een avontuur.

T

Target Number
z.nw. Een ander woord voor difficulty. De letterlijke betekenis is doelgetal.

Ik vertel je het target number voor deze worp nog even niet.

To-Hit Number
z.nw. Een oude term, afkomstig uit wargames, die aangeeft wat je moet gooien om je doel te raken (to hit betekent treffen, dus een to-hit number is letterlijk een trefgetal).

Het to-hit number voor dit schot is 8.

U

Uit Karakter
(Engels: Out Of Character, OOC)
b.nw. Dingen zeggen als speler, niet zoals het karakter dat gespeeld wordt.
Vgl. in karakter.

Het volgende is uit karakter: klootzak! Okee, terug in karakter …

X

XP
z.nw. Afkorting voor eXperience Points, ervaringspunten. Wordt in veel spellen gebruikt, vaak onder een iets andere naam (b.v. EP), om aan te geven hoeveel ervaring een karakter heeft. In sommige spellen gaat een karakter een level omhoog bij het bereiken van een bepaalde hoeveelheid XP.

De orcs waren wel 15 XP per stuk waard en hun leider 65 XP, dat is 110 in totaal, dus jullie krijgen elk 22 XP.