![[Rondgestrooide dobbelstenen]](plaatjes/dobbelstenen2.jpg "Totale worp: 230, 231 of 232 (de worp van een D4 is niet zichtbaar)")
We have come for LIGHT
WHOLLY, we have come for light
—The Breeders, New Year
Na deze overweldigende hoeveelheid informatie is het misschien handig om even een aantal praktische tips op een rijtje te zetten. Ze zijn allemaal uit ervaring voortgekomen, en hoewel ze waarschijnlijk niet op iedereen of elke groep van toepassing zullen zijn, heb je er hopelijk wel wat aan.
De meeste spellen hebben maar een paar dobbelstenen nodig, maar zorg ervoor dat er genoeg zijn. Niet elke speler hoeft een eigen set dobbelstenen te hebben, maar twee of drie keer zoveel als er in één keer gegooid worden in het spel is meestal wel handig, zodat niet iedereen hoeft te wachten tot de anderen gegooid hebben. Bijvoorbeeld, in een spel waarin je met twee dobbelstenen gooit, is het slim om minstens een stuk of zes dobbelstenen op tafel te leggen.
Zorg naast deze extra stenen ook voor minstens één setje dobbelstenen voor de spelleider—hoewel ook hier meer dan het minimumaantal handiger is. Met meer dan één set kun je ook verschillende kleuren nemen, zodat je meerdere worpen tegelijk kunt doen en toch nog weet welke dobbelstenen bij elkaar horen.
Een dobbelsteenbak (zo'n lage ronde bak met vilt erin) is handig om te gebruiken, want vooral dobbelstenen met twaalf en meer zijden hebben de neiging lang door te blijven rollen. Je kunt er eventueel ook zelf één maken: neem een lage bak of iets dergelijks (bijvoorbeeld een deksel van een kistje of een klein dienblad) en plak een lap vilt op de bodem. Als je wilt kun je ook een beker gebruiken om de dobbelstenen mee te gooien. Dit kan vooral van pas komen in spellen waar veel dobbelstenen gegooid worden (b.v. Shadowrun of de World of Darkness-spellen).
Mijn groep heeft als regel dat, als er een dobbelsteenbak is, iedere dobbelsteen die erbuiten valt, opnieuw gegooid moet worden, ongeacht wat hij gooide (zonder bak is de regel dat een dobbelsteen die van tafel valt, opnieuw gegooid wordt). Dit is voornamelijk om te voorkomen dat spelers een dobbelsteen die op de grond valt, oprapen en verkondigen op welk getal hij lag zonder dat iemand dit kan controleren.
De voornaamste reden hiervoor is om spullen uit het zicht van de andere spelers te houden, zoals aantekeningen, het avontuur en je dobbelsteenworpen. Voor de meeste spellen is zo'n scherm te koop, vaak in een pakketje samen met een avontuur of ander boekje, en er zijn tegenwoordig ook blanco
spelleidersschermen te koop, die doorzichtige vakjes hebben waarin je zelf bladen met tabellen en andere informatie kunt stoppen. Op deze manier kun je één scherm voor verschillende spellen gebruiken, en/of je scherm aanpassen aan je eigen wensen.
Als je er geen geld aan uit wilt geven is een scherm makkelijk genoeg te maken uit een stuk karton, bijvoorbeeld uit een grote doos, of door een multomap open neer te zetten (een echt scherm werkt wel makkelijker, moet gezegd worden). Als je er echt tijd aan wilt besteden, dan kun je ook een scherm maken door panelen uit dun karton te maken, daar uitgeprinte tabellen op te plakken, en ze dan met breed plakband of zelfklevende folie aan elkaar te zetten.
(Of, als de rest van de groep naar jouw huis komt, laat de spelers ze dan niet meenemen na de sessie.) Dit heeft meerdere doelen; ten eerste zorgt het dat niemand zijn of haar sheet vergeet mee te nemen naar de volgende sessie, waardoor ze het zonder karakter moeten doen. Dit is een behoorlijk vaak voorkomend probleem, wat op deze manier makkelijk te ondervangen is. Een tweede reden, die in sommige groepen van belang kan zijn, is dat er spelers zijn die de neiging hebben dingen op hun sheet te veranderen als ze hem mee naar huis kunnen nemen; op deze manier voorkom je dit gedrag.
Ikzelf heb jaren geleden een plastic opbergmap met verschillende vakken voor A4 papieren gekocht, zodat ik alle paperassen van de spelers gescheiden van elkaar op kan bergen. Op deze manier is het niet een groot uitgezoek aan het begin van elke sessie, maar kan ik zo alle papieren voor één speler pakken en aan hem of haar geven.
Het is vaak van belang hoeveel tijd er voorbij gaat in de spelwereld, bijvoorbeeld omdat de spelers op reis zijn, nieuwe vaardigheden aan het leren zijn, of zelfs besluiten een tijdje niks te doen. De makkelijke manier om consequent te zijn over datums en hoeveel tijd er echt verstreken is, is om een kalender voor het spel bij de hand te hebben.
Als het spel onze echte kalender gebruikt, ook al speelt het in de toekomst of het verleden, dan is het redelijk makkelijk omdat je dan gewoon een normale kalender kunt gebruiken.
In spellen die in een wereld spelen met een geheel eigen kalender zul je wat meer moeite moeten doen, maar het spel zal in dat geval wel aangeven hoe die kalender in elkaar steekt zodat je toch snel zelf wat in elkaar kunt steken. Wordt er helemaal niets over gezegd, dan kun je je uitleven in een kalender van je eigen ontwerp, of gewoon een echte nemen en eventueel de namen een beetje veranderen.
![[Schermafbeelding van een Yahoo! Group in een web browser]](plaatjes/ikkanniet.jpg)
Spreek liefst aan het eind van elke sessie af wanneer en bij wie de volgende keer gespeeld gaat worden. Hierdoor weet je ook gelijk wie er dan wel en niet kunnen spelen, en kan iedereen de betreffende dag vrijhouden.
Zorg daarnaast ervoor dat in elk geval de spelleider de telefoonnummers en e-mailadressen van alle spelers heeft, zodat iedereen bereikt kan worden als het nodig is. Het zal wel eens voorkomen dat er op het laatste moment nog vanalles afgesproken moet worden, en als je dan ook nog eens op zoek moet naar nummers dan wordt het al helemaal een gestresste bedoening.
Wat je ook kunt doen is een mailing list opzetten voor de groep, bijvoorbeeld bij Yahoo! Groups. Op die manier kun je heel makkelijk naar iedereen tegelijk berichten sturen, en elkaar zo op de hoogte houden over bij wie er gespeeld wordt, hoe laat, enz.
Dat wil zeggen, naast de karakters van de spelers. De reden hiervoor is dat het soms gebeurt dat een speler iemand meeneemt naar de spelsessie zonder dit van te voren te laten weten, en met een voorgemaakt karakter kun je zo'n introducé snel mee laten spelen zonder eerst de halve sessie bezig te moeten zijn met het maken van een karakter.
Zorg voor een paar verschillende karakters van gevariëerde basistypen (in een fantasy-spel bijvoorbeeld een dief, een tovenaar, een vechter en een priester) zodat de nieuwe speler niet te beperkt is in zijn of haar karakterkeuze, en kan zien welk soort karakters er in de spelwereld rondlopen.
Als het spel dat je speelt voorgemaakte karakters in het regelboek heeft staan, kun je ook gewoon deze allemaal (of op z'n minst de leukste/meest gewilde) op papier zetten. Dit bespaart je een hoop werk om de karakters te maken, en je kunt een nieuwe speler dan uit het boek een karakter laten kiezen, met het bijkomende voordeel dat dit er meestal aantrekkelijker uitziet dan character sheets doen—en dus zal de speler het spel misschien net wat interessanter vinden.
Zorg voor papier en een potlood, zodat je kaartjes kunt tekenen van de situatie waarin de spelers zich bevinden. Je kunt een scène minutenlang beschrijven zonder dat de spelers echt begrijpen hoe de omgeving in elkaar steekt en waar iedereen staat, terwijl een ruw plattegrondje dat je tien seconden kost om te schetsen het in één klap duidelijk maakt. Door ruitjespapier te nemen kun je de kaartjes snel op schaal tekenen: door één vakje een meter, of twee meter, of desnoods tien meter te laten zijn maak je de verhoudingen duidelijk en zorg je ervoor dat je afstanden makkelijk in kunt schatten.
Op het plattegrondje kun je makkelijk met letters en cijfers aangeven waar iedereen staat—zoals de eerste letter van de naam van elk karakter dat door een speler gespeeld wordt (eventueel met meer letters, als verschillende karakters dezelfde voorletter hebben), en een cijfer voor elke tegenstander (met meer letters erbij om duidelijk verschillende slechteriken aan te geven). Het wordt alleen wel soms een beetje een puinhoop als je letters uit moet gummen en ergens anders er weer bij moet schrijven als de karakters zich veel verplaatsen.
Dit laatste kun je weer voorkomen door gebruik te maken van kleine voorwerpen om de posities van karakters aan te geven. Er zijn tinnen figuurtjes te koop voor veel verschillende rollenspellen, en ook meer algemene figuurtjes die je in allerlei spellen kunt gebruiken; deze zijn uitermate geschikt om de plaatsen die karakters innemen duidelijk te maken, maar hebben wel het nadeel dat ze veel groter zijn dan een plattegrond waarin één vakje een meter voorstelt. Je moet je kaartjes dan dus veel groter tekenen, anders passen de figuren er eenvoudigweg niet in. Wil je geen geld uitgeven aan figuurtjes, dan kun je natuurlijk ook dobbelstenen, pionnetjes, munten, of wat dan ook hiervoor in de plaats gebruiken.
Wat ook werkt is om een whiteboard te gebruiken. Dit is zo'n wit bord (daarom heet het ook zo …) waarop je met uitwisbare stiften kunt schrijven en tekenen zoveel je wilt—misschien overbodig om te vermelden, maar let goed op dat je ook echt uitwisbare stiften gebruikt, en niet per ongeluk permanente. Er worden ook oprolbare matten verkocht die speciaal voor rollenspellen bedoeld zijn, met een ruitjespatroon erop gedrukt waarop je ook kunt tekenen en het weer uitwissen met dezelfde stiften als voor een whiteboard. Nadeel van zo'n bord of mat is wel dat, als je het gewist hebt, je een plattegrond niet even er weer bij kunt pakken om te laten zien hoe de situatie ook alweer in elkaar zat.
![[Foto van een laptop]](plaatjes/macbook.jpg)
Speel je in een kamer waar een computer staat, of heb je een laptop, dan kun je daar vaak handig gebruik van maken. Ten eerste kun je erop je avonturen en campagnes uitwerken en bijhouden, door ze te schrijven in een tekstverwerker, en daarnaast zijn er voor veel spellen elektronische versies van de regelboeken beschikbaar, waardoor je er makkelijk in kunt zoeken naar bepaalde spelregels (Macgebruikers: Spotlight in combinatie met een PDF-versie van de regels is hier perfect voor). Met wat handigheid kun je op een computer ook snel aantekeningen maken, er zijn (veelal gratis) programma's op het Internet te vinden die de spelleider werk uit handen nemen, net als programma's om dobbelstenen te gooien—hoewel dit vaak beter werkt als je grote hoeveelheden moet gooien dan voor zomaar een paar.
Als iedereen in de groep beschikt over een laptop, dan kun je zelfs bijna alles doen zonder papier, door de computers via een lokaal netwerkje aan elkaar te koppelen. Dit is echter een optie die eigenlijk bijna alleen gebruikt wordt door bijvoorbeeld informaticastudenten, omdat er weinig groepen zijn waarin zowel iedereen een computer heeft als de drang netwerken ermee te bouwen …
Wat op dit gebied naar mijn mening weer niet zo lekker werkt, zijn palmtops. Het lijkt een handige oplossing voor de papierwinkel en al het gummen en weer schrijven daarop, maar omdat palmtops geen toetsenbord hebben en je ze moeilijk de hele tijd aan kunt laten staan (want dan is de accu zo leeg) is in de praktijk gebleken dat het toch sneller en handiger is om op papier dingen aan te passen dan op een palmtop.
Vergeet ook niet het nut van een computer om character sheets af te drukken—deze zijn vaak als PDF-bestanden te downloaden van de site van de uitgever van het spel, of van andere sites zoals rpgsheets.com. Ook kun je met wat moeite je eigen sheets maken als de bestaande je niet bevallen.